De natuur herstelt zich na een verwoestende uitbarsting

Op 18 mei 1980 barstte de vulkaan Mount St. Helens (Washington State, VS) uit. De enorme hoeveelheid as en gloedwolken die uit de vulkaan kwamen, verwoessten een groot gebied rondom de vulkaan. Vooral ten noorden van Mount St. Helens is veel vegetatie verwoest.

De NASA heeft een aantal satelieten rond de Aarde draaien. Eén van deze satelieten is de Landsat. De Landsat maakt foto's van het Aardoppervlak, en dan vooral van de vegetatie. Door Landsat afbeeldingen van voor, vlak na en lang na de uitbarsting achter elkaar te plakken krijg je een goed beeld van de verwoesting en wederopbouw van de natuur.

bron: Goddard Space Flight Center

De tekst tijdens de film is in het Engels. Dit wordt er gezegd: Voor de uitbarsting was de piek van de vulkaan bedekt met gletsjers/sneeuw, dit is wit op de foto. De vegetatie is rood gekleurd (dit is infrarood ligt dat de bomen en planten uitzenden). Dan, in 1984 wordt de Landsat 5 sateliet gelanceerd, deze kan ook foto's maken in de normale kleuren zoals wij die kennen. De vegetatie is nu weer groen op de afbeeldingen. Je ziet dat in 2009 de natuur een groot deel van het verwoestte gebied weer ingenomen heeft.

Sluiting van de Atlantische Oceaan

We leren het allemaal op school: Amerika en Europa drijven uit elkaar, ieder jaar een paar millimeter. Aan de andere kant van de wereld drijven de continenten juist naar elkaar toe: Amerika en Azië komen ieder jaar iets dichter bij elkaar te liggen. Nu lijkt hier een einde aan te komen: Wetenschappers van de universiteit van Monash (Melbourne) hebben aanwijzingen gevonden dat er voor de kust van Portugal een nieuwe subductiezone ontstaat (ook wel convergente zone genoemd, 2 platen bewegen naar elkaar toe). In de verre toekomst bewegen Amerika en Europa dus weer naar elkaar toe. Uiteindelijk botsen beide continenten op elkaar en vormt er een nieuw supercontinent.

Tektonische kaart van de zuidkust van Portugal.

De witte lijn met SIM (kaartje rechts boven) laat de nieuwe subductiezone zien.

bron

De Wilson cyclus
In de geschiedenis van onze planeet zijn de tektonische platen al vele malen verschoven. Soms vormden de platen supercontinenten (bijvoorbeeld Pangea), soms allemaal losse continenten (zoals vandaag de dag). De verandering van supercontinent naar losse continenten naar een nieuw supercontinent wordt de Wilson cyclus genoemd.

De Wilson cyclus uitgebeeld

Bron onbekend

Unieke ontdekking

De kusten langs de Atlantische Oceaan zijn passieve marges, het land gaat over in de oceaan, maar er vinden geen aardbevingen plaats (zoals bijvoorbeeld in Japan of Chili). De wetenschappers hebben de oceaanbodem voor de kust van Portugal in detail bestudeerd. Ze ontdekten nieuwe breuken en structuren die er voorheen niet waren.Ook zijn er in de afgelopen eeuw een aantal aardbevingen geweest, zoals de 1755 Lissabon beving die duiden op het ontstaan van een nieuwe subductiezone.

De wetenschappers zijn enorm enthousiast over deze ontdekking: het is de geboorte van een nieuwe subductiezone, een belangrijke ontbrekende schakel in de kennis van de plaattektoniek!

Wat hebben we hier aan? Over 50 miljoen jaar ben je met een uurtje vliegen in New York!

bron

Zelfgemaakte lava

Wetenschappers van het Dickinson College en de Universiteit van Syracuse hebben zelf lava gemaakt. In een speciale oven hebben ze 300kg lavastenen gesmolten. Om lavastenen te smelten heb je temperaturen van ~700 graden Celcius nodig. De onderzoekers hebben lang geexperimenteerd om mooie lavastromen te maken, maar het is ze gelukt! Kijk maar naar het volgende filmpje:

 

bron Robert Wysocki

In hun nieuwste experiment hebben de onderzoekers de zelfgemaakt lava over een blok ijs laten stromen. In dit experiment konden ze goed onderzoeken hoe lava en ijs op elkaar reageren. Veel vulkanen in de wereld hebben namelijk gletsjers, denk maar aan de vulkanen in IJsland. Tijdens een vulkaanuitbarsting is het lastig en/of gevaarlijk om in de buurt van de lava die over het ijs stroomt te komen. Daarom is het handig om deze situatie in een 'laboratorium' na te bootsen. 

De belangrijkste nieuwe inzichten die de onderzoekers verkregen hebben zijn:
- beter inzicht in hoe snel lava afkoelt
- beter inzicht in de snelheid waarmee lava over ijs en sneeuw stroomt
- beter inzicht in de vorming van bubbels in de lava door stoom
bron

Op onderstaand filmpje zie je goed dat de lava aan het 'koken' is, het ijs onder de lava sublimeert (gaat van vast ijs naar stoom) en het ontsnapt door de lava heen. Nadat de lava afgekoeld is, zie je een zwarte glimmende lavastroom vol met bubbels. In de natuur zijn vergelijkbare lavastromen gevonden. Dit experiment geeft inzicht in het ontstaan van deze lavastromen, die zijn grote kans gevormd door een reactie tussen ijs/water en lava.

bron Robert Wysocki

Popo laat van zich horen!

De vulkaan Popocatépetl ligt in Mexico, ongeveer 50 km ten zuiden van de hoofdstad Mexico-Stad. Popo (zoals de vulkaan liefkozend wordt genoemd) is een stratovulkaan, de top is 5,5 kilometer hoog. Sinds 1994 is Popo continue aan het rommelen. Zo nu en dan stoot hij een aspluim uit, zo ook afgelopen maand. Een aantal grote explosies leidde tot asval in dorpen en steden rond de vulkaan.

Een rustige dag! 

De besneeuwde top van de vulkaan Popocatépetl, met op de achtergrond de vulkaan Iztaccihuatl.

(bron: Mauricio Fierro Evans)

Kleine uitbarsting op 17 juni 2013. De aspluim bevatte hete stenen en gas, 

wat kleine branden op de hellingen veroorzaakte.

(bron: WebcamsdeMexico)

Zoals je op de foto's ziet komt er vooral as en gas uit de vulkaan, en geen lavastromen of -fonteinen. De as wordt met stoten de kraterpijp uit geblazen. Er zit veel gestolde lava in de kraterpijp. Hierin bouwt de gasdruk zich op, en zo nu en dan komt de gas met de as naar buiten: een vulkanische explosie. In de onderstaande video zie je zo'n explosie, kijk maar goed naar de wolken rond de top, die zie je wegschieten. Deze explosies kun je op kilometers afstand van de vulkaan horen.

(bron: webcamsdemexico.com en Zie.nl)

Extra info:
- Hier kun je de webcamfoto's van Popo zien.
- Popo's facebook pagina

Vorming van pillow-basalt

Hawaii ligt in de Grote Oceaan en is gelegen op een hotspot: een hete pluim in de mantel. Hawaii is eigenlijk één grote vulkaan. Omdat de oceanische plaat waarop Hawaii ligt verschuift, schuiven de vulkanen ook op. Zo ontstaat een lange rij met vulkanen. Alleen de laatste vulkaan is actief (de linkse), de andere zijn uitgedoofd.

Een hotspot is een hete plek in de mantel. De oceanische plaat schuift er over heen,

 waardoor een keten van vulkanen ontstaat.

bron

Als een vulkaan uitbarst, zien we dat alleen als die uitbarsting boven water plaatsvindt. Kilauea, de actieve vulkaan van Hawaii, barst ook vaak onder water uit. Dan vormen er ronde stukken lava: kussenlava of pillow basalt. Dat komt omdat de hete lava met het koude zeewater in contact komt. De lava stolt dan aan de buitenkant heel snel, binnenin stroomt het nog even door. Een duiker in Hawaii bestudeerd de vorming van pillow basalt onder water en heeft daar een spectaculair filmpje van gemaakt:

Deze duiker neemt monsters van de lava die onder water 

uit de vulkaan Kilauea komt stromen.

Bron

Als na vele miljoenen jaren de zeebodem aan het oppervlakte komt, kun je de pillow basalt vaak nog steeds zien. Op onderstaande foto pillow basalts uit Californië.

Zo zien pillow lavas eruit als je ze op het land tegenkomt.

Deze zijn te vinden in Port San Luis in Californië.

bron

Pillow basalt of kussen lava heet zo, 

omdat het op een kussen lijkt, waarop je kan slapen!

bron

Wil je het hele artikel lezen, klik dan hier.

Tsunami 11 april

Het was een spannende dag vandaag. Rond 11 uur Nederlandse tijd vond er een zware aardbeving plaats voor de kust van Sumatra. De aardbeving had een kracht van 8.6 op de schaal van Richter. Al snel werd er een tsunamiwaarschuwing afgegeven. Gelukkig is het allemaal goed afgelopen en zijn er slechts kleine tsunamies geweest die tot zover bekend weinig schade aangericht hebben. In deze blog een korte samenvatting van alle tsunami gerelateerde info die op internet verschenen is vandaag. Alvast een waarschuwing: geen vulkanen ditmaal!

De aardbeving komt binnen in Utrecht!

Bron

Registratie beving

Als er ergens op aarde een aardbeving plaatsvindt, dan kunnen we die bijna overal op aarde meten. Bij een beving komt veel energie vrij. Die energie reist in de vorm van golven. Sommige golven gaan dwars door de aarde, andere gaan over het oppervlakte. Deze golven kun je meten met behulp van een seismograaf. Dat is een heel gevoelig apparaat dat kleine bewegingen kan meten. Zo'n seismograaf staat op de universiteitscampus in Utrecht. Op de afbeelding hierboven zie je dat de seismograaf behoorlijk uitslaat vanaf ongeveer 8 minuten voor 11. De eerste golven die binnen komen (de P of primary golven) zijn nog niet zo hoog. Deze golven reizen dwars door de aarde. Daarna komen de S golven (secondary golven), deze reizen over het aardoppervlak. Die zijn een stuk groter. Door het tijdverschil tussen de eerste P en eerste S golf te bepalen, kun je uitrekenen hoeveel kilometer we van het epicentrum afzitten. Als we dat voor 3 seismografen doen, dan kun je de locatie van de beving bepalen.


Twee bevingen kort achter elkaar
Er zijn vandaag kort achter elkaar twee krachtige aardbevingen geweest. Dat is goed te zien op het seismogram uit Costa Rica. Het signaal begint bij 9 uur als kleine ruis, aan het eind van de regel wordt de golfamplitude al groter, dan rond 11 uur weer kleiner. Op de regel van 12 uur staan weer golven met een grote amplitude. Dat is de tweede beving. In totaal hebben de golven ruim 4 uur door de Aarde gereist!

Het signaal is ook aan de andere kant van de wereld gemeten,

dit signaal komt uit Costa Rica.

Bron: Javier Pacheco, OVSICORI-UNA

Plaatbeweging

Bij de aardbeving bij Sumatra in 2004 en vorig jaar maart in Japan vond er een grote verticale beweging van de aardkorst plaats. Daardoor kwam het water boven de breuk in beweging en ontstond een tsunami. Al vrij snel na de melding van vandaag werd bekend dat deze beving niet verticaal maar horizontaal was. Dat wordt een strike-slip of transform beweging genoemd. Bij dit type beving is de kans op een tsunami niet zo groot.

Een schematische weergave van een transforme breuk.

Bron

Tsunami alarm

Ondanks dat het type beving niet zo snel een tsunami kan veroorzaken werd er toch een alarm afgegeven. In de Indische oceaan drijven namelijk speciale boeien die waterbewegingen meten. En deze boeien hadden een golf voorbij zien komen. Met de gebeurtenissen uit 2004 in het achterhoofd zijn alle landen rond de Indische oceaan gewaarschuwd. Dat gaat onder andere via dit soort berichten: bericht. 

De registratie van het passeren van een tsunamigolf.

De verticale rode lijn is de tsunami, hier ongeveer 20 centimeter.

Bron

Zo ziet zo'n tsunami-boei er uit.

En nu?

Ik ben enorm benieuwd of deze massale waarschuwing en evacuatie van de kustgebieden in Indonesië en Thailand een staartje gaat krijgen. Het zal nog wel een tijdje in het nieuws blijven gok ik en het waarschuwingsysteem zal goed doorgelicht worden. Maar toch, liever waarschuwen en er is nix aan de hand, dan op voorhand denken dat er nix gaat gebeuren...

Askja vulkaan IJsland

Volgens een collega blogger is het krater meer van Askja vulkaan geheel ijsvrij geworden in de afgelopen 2 weken, dat terwijl de omgeving nog schuil gaat onder een dik pak sneeuw. De temperatuur van het meer is dus hoger geworden. Dit is leuk op het volgende filmpje te zien: Askja krater meer. Je moet goed kijken, het meer is ~5mm in doorsnede op je scherm. Het zijn satelliet beelden van een NASA satelliet die elke 2 dagen over IJsland vliegt. Of er een uitbarsting op komst is is nog niet duidelijk, er zijn geen vulkaanbevingen waar genomen. Verder ligt het gebied nog onder een dik pak sneeuw, dus waarnemingen zijn lastig te doen. Na het paasweekend gaan wetenschappers een kijkje nemen in dit afgelegen stuk binnenland.

Askja ligt midden in IJsland, het meer ligt op een hoogte van 1000m.

IJsland is de laatste jaren natuurlijk vaak in het nieuws geweest, vooral tijdens de uitbarsting van de Eyjafjallajokull in het voorjaar van 2010. Waarom heeft IJsland eigenlijk zoveel vulkanen? IJsland ligt midden in de Atlantische Oceaan, precies bovenop de spreidingsrug. De korst wordt hier uit elkaar getrokken, wat betekend dat Amerika en Europa elke dag een stukje verder uit elkaar drijven! De ruimte die hierbij ontstaat, wordt opgevuld met magma. Soms komt dit in spectaculaire lava fonteinen naar buiten, soms via explosieve uitbarstingen met veel as.

IJsland ligt op de mid-Atlantische rug, deze rug verdeeld IJsland in tweeën.

Bron

Maar in IJsland is meer aan de hand, want waarom komt die mid-Atlantische rug niet overal aan het oppervlakte? Onder IJsland ligt ook nog eens een hotspot. Dat is een hete plek in de mantel, waar extra veel magma wordt gemaakt. Door die hotspot is de korst er erg warm, en warme korst is lichter dan koude korst. Hierdoor ligt de korst bij IJsland wat hoger, en zien we de mid-Atlantische rug dus boven de zee uitkomen!

De Hotspot onder IJsland.

Bron