Vorming van pillow-basalt

Hawaii ligt in de Grote Oceaan en is gelegen op een hotspot: een hete pluim in de mantel. Hawaii is eigenlijk één grote vulkaan. Omdat de oceanische plaat waarop Hawaii ligt verschuift, schuiven de vulkanen ook op. Zo ontstaat een lange rij met vulkanen. Alleen de laatste vulkaan is actief (de linkse), de andere zijn uitgedoofd.

Een hotspot is een hete plek in de mantel. De oceanische plaat schuift er over heen,

 waardoor een keten van vulkanen ontstaat.

bron

Als een vulkaan uitbarst, zien we dat alleen als die uitbarsting boven water plaatsvindt. Kilauea, de actieve vulkaan van Hawaii, barst ook vaak onder water uit. Dan vormen er ronde stukken lava: kussenlava of pillow basalt. Dat komt omdat de hete lava met het koude zeewater in contact komt. De lava stolt dan aan de buitenkant heel snel, binnenin stroomt het nog even door. Een duiker in Hawaii bestudeerd de vorming van pillow basalt onder water en heeft daar een spectaculair filmpje van gemaakt:

Deze duiker neemt monsters van de lava die onder water 

uit de vulkaan Kilauea komt stromen.

Bron

Als na vele miljoenen jaren de zeebodem aan het oppervlakte komt, kun je de pillow basalt vaak nog steeds zien. Op onderstaande foto pillow basalts uit Californië.

Zo zien pillow lavas eruit als je ze op het land tegenkomt.

Deze zijn te vinden in Port San Luis in Californië.

bron

Pillow basalt of kussen lava heet zo, 

omdat het op een kussen lijkt, waarop je kan slapen!

bron

Wil je het hele artikel lezen, klik dan hier.

Tsunami 11 april

Het was een spannende dag vandaag. Rond 11 uur Nederlandse tijd vond er een zware aardbeving plaats voor de kust van Sumatra. De aardbeving had een kracht van 8.6 op de schaal van Richter. Al snel werd er een tsunamiwaarschuwing afgegeven. Gelukkig is het allemaal goed afgelopen en zijn er slechts kleine tsunamies geweest die tot zover bekend weinig schade aangericht hebben. In deze blog een korte samenvatting van alle tsunami gerelateerde info die op internet verschenen is vandaag. Alvast een waarschuwing: geen vulkanen ditmaal!

De aardbeving komt binnen in Utrecht!

Bron

Registratie beving

Als er ergens op aarde een aardbeving plaatsvindt, dan kunnen we die bijna overal op aarde meten. Bij een beving komt veel energie vrij. Die energie reist in de vorm van golven. Sommige golven gaan dwars door de aarde, andere gaan over het oppervlakte. Deze golven kun je meten met behulp van een seismograaf. Dat is een heel gevoelig apparaat dat kleine bewegingen kan meten. Zo'n seismograaf staat op de universiteitscampus in Utrecht. Op de afbeelding hierboven zie je dat de seismograaf behoorlijk uitslaat vanaf ongeveer 8 minuten voor 11. De eerste golven die binnen komen (de P of primary golven) zijn nog niet zo hoog. Deze golven reizen dwars door de aarde. Daarna komen de S golven (secondary golven), deze reizen over het aardoppervlak. Die zijn een stuk groter. Door het tijdverschil tussen de eerste P en eerste S golf te bepalen, kun je uitrekenen hoeveel kilometer we van het epicentrum afzitten. Als we dat voor 3 seismografen doen, dan kun je de locatie van de beving bepalen.


Twee bevingen kort achter elkaar
Er zijn vandaag kort achter elkaar twee krachtige aardbevingen geweest. Dat is goed te zien op het seismogram uit Costa Rica. Het signaal begint bij 9 uur als kleine ruis, aan het eind van de regel wordt de golfamplitude al groter, dan rond 11 uur weer kleiner. Op de regel van 12 uur staan weer golven met een grote amplitude. Dat is de tweede beving. In totaal hebben de golven ruim 4 uur door de Aarde gereist!

Het signaal is ook aan de andere kant van de wereld gemeten,

dit signaal komt uit Costa Rica.

Bron: Javier Pacheco, OVSICORI-UNA

Plaatbeweging

Bij de aardbeving bij Sumatra in 2004 en vorig jaar maart in Japan vond er een grote verticale beweging van de aardkorst plaats. Daardoor kwam het water boven de breuk in beweging en ontstond een tsunami. Al vrij snel na de melding van vandaag werd bekend dat deze beving niet verticaal maar horizontaal was. Dat wordt een strike-slip of transform beweging genoemd. Bij dit type beving is de kans op een tsunami niet zo groot.

Een schematische weergave van een transforme breuk.

Bron

Tsunami alarm

Ondanks dat het type beving niet zo snel een tsunami kan veroorzaken werd er toch een alarm afgegeven. In de Indische oceaan drijven namelijk speciale boeien die waterbewegingen meten. En deze boeien hadden een golf voorbij zien komen. Met de gebeurtenissen uit 2004 in het achterhoofd zijn alle landen rond de Indische oceaan gewaarschuwd. Dat gaat onder andere via dit soort berichten: bericht. 

De registratie van het passeren van een tsunamigolf.

De verticale rode lijn is de tsunami, hier ongeveer 20 centimeter.

Bron

Zo ziet zo'n tsunami-boei er uit.

En nu?

Ik ben enorm benieuwd of deze massale waarschuwing en evacuatie van de kustgebieden in Indonesië en Thailand een staartje gaat krijgen. Het zal nog wel een tijdje in het nieuws blijven gok ik en het waarschuwingsysteem zal goed doorgelicht worden. Maar toch, liever waarschuwen en er is nix aan de hand, dan op voorhand denken dat er nix gaat gebeuren...

Askja vulkaan IJsland

Volgens een collega blogger is het krater meer van Askja vulkaan geheel ijsvrij geworden in de afgelopen 2 weken, dat terwijl de omgeving nog schuil gaat onder een dik pak sneeuw. De temperatuur van het meer is dus hoger geworden. Dit is leuk op het volgende filmpje te zien: Askja krater meer. Je moet goed kijken, het meer is ~5mm in doorsnede op je scherm. Het zijn satelliet beelden van een NASA satelliet die elke 2 dagen over IJsland vliegt. Of er een uitbarsting op komst is is nog niet duidelijk, er zijn geen vulkaanbevingen waar genomen. Verder ligt het gebied nog onder een dik pak sneeuw, dus waarnemingen zijn lastig te doen. Na het paasweekend gaan wetenschappers een kijkje nemen in dit afgelegen stuk binnenland.

Askja ligt midden in IJsland, het meer ligt op een hoogte van 1000m.

IJsland is de laatste jaren natuurlijk vaak in het nieuws geweest, vooral tijdens de uitbarsting van de Eyjafjallajokull in het voorjaar van 2010. Waarom heeft IJsland eigenlijk zoveel vulkanen? IJsland ligt midden in de Atlantische Oceaan, precies bovenop de spreidingsrug. De korst wordt hier uit elkaar getrokken, wat betekend dat Amerika en Europa elke dag een stukje verder uit elkaar drijven! De ruimte die hierbij ontstaat, wordt opgevuld met magma. Soms komt dit in spectaculaire lava fonteinen naar buiten, soms via explosieve uitbarstingen met veel as.

IJsland ligt op de mid-Atlantische rug, deze rug verdeeld IJsland in tweeën.

Bron

Maar in IJsland is meer aan de hand, want waarom komt die mid-Atlantische rug niet overal aan het oppervlakte? Onder IJsland ligt ook nog eens een hotspot. Dat is een hete plek in de mantel, waar extra veel magma wordt gemaakt. Door die hotspot is de korst er erg warm, en warme korst is lichter dan koude korst. Hierdoor ligt de korst bij IJsland wat hoger, en zien we de mid-Atlantische rug dus boven de zee uitkomen!

De Hotspot onder IJsland.

Bron

Actieve vulkanen

Heel sporadisch horen we in het nieuws dat een vulkaan op uitbarsten staat of aan het uitbarsten is. En dan alleen als dat in de buurt van een grote stad is of als er vliegvelden dicht moeten. Blijkbaar is dit natuurverschijnsel niet nieuwswaardig genoeg. Jammer, want uitbarstingen leveren vaak vele mooie plaatjes op! Vooral de kleinere lavafontijnen zijn prachtig om te zien, maar een aswolk vanaf een afstandje ook. Zo'n aswolk is even vervelend, maar het maakt de akkers rond de vulkanen super vruchtbaar, zodat daar koffie, rijst, bananen, katoen en noem maar op verbouwd kan worden. In dit blog twee vulkanen die op dit moment aan het rommelen zijn, met mooie foto's en filmpjes om je aan te vergapen!

Krakatau, Indonesië kaart
Sinds dit najaar rommelt het weer onder de vulkaan Krakatau en op 26 maart j.l. werd onderstaande foto gemaakt van een dome die in de centrale krater vormt. Krakatau is beroemd/berucht om de grote uitbarsting uit 1883, toen een tsunami vele slachtoffers eiste op Java en Sumatra. Zolang er op effusieve wijze lava uit stroomt is er niet zo veel aan de hand. Echter, locale vulkanologen laten weten dat het gebied opbolt door de druk van magma en dat het aantal vulkaanbevingen toeneemt... bron

De vulkaan Krakatau in Indonesië. Een nieuwe lava dome groeit in de krater, 

foto van 26 maart 2012.

Bron: Andi Rosati, VolcanoDiscovery

Etna, Italië
De dichtstbijzijnde actieve vulkaan is natuurlijk de Etna in Italië. Sinds 2011 zijn er vele kleine Strombolische uitbarstingen geweest, er lijkt de laatste maanden een regelmaat van 14 dagen tussen de uitbarstingen te zitten. Een Strombolische uitbarsting betekent dat de lava er op een explosieve fontein-achtige manier  uitkomt. De brokken lava kunnen daarbij honderden meters de lucht in geschoten worden.
De laatste uitbarsting was afgelopen zondag, op 1 april (geen grapje!). Kijk zelf ook op de Webcam Etna.

Webcam van 8 februari 2012.

Bron: Webcam Etna

Van de uitbarsting van 1 april is een leuk filmpje gemaakt: Etna lava-opera. Spoel door tot minuut 1:20 en geniet!
-----------------------------------------------------------------------
Deze site geeft een overzicht van alle vulkanen in de wereld die actief zijn: Actieve vulkanen

Live beeld van Turrialba

Altijd al willen weten hoe een actieve vulkaan eruit ziet?
Vulkaan Turrialba in Costa Rica heeft sinds kort een webcam die de twee actieve pitkraters goed in de gaten houdt. Sinds 2009 laat Turrialba verhoogde activiteit zien. Er zijn twee grote gaten in de top gevormd waar hete gassen uitkomen. Op een wolkenloze dag zie je dus ook twee gaspluimen uit de vulkaan komen. Vulkanologen van het OVSICORI houden Turrialba nauwlettend in de gaten, want er zijn signalen dat er een uitbarsting aan zit te komen. Kijk mee via de webcam!


Link naar de webcam

Print screen van de webcam. De gassen die uit de pitkrates komen zijn ongeveer 700 graden Celcius. Eerst zijn de gassen onzichtbaar, zodra ze iets afgekoeld zijn condenseren ze en zie je de gaspluim. De gassen bestaan uit water, CO2, en H2S (rotte eieren geur).

Duiken naar grote diepte

Het heeft zelfs het NOS journaal gehaald: James Cameron is naar de bodem van de Marianentrog in de Stille Oceaan afgezakt. Super tof natuurlijk, vooral omdat hij er waarschijnlijk levende wezens heeft gefilmd. Wat wel een beetje jammer is, is dat in de nieuwsberichten niets over de geologie van de Marianentrog te lezen is. Die is namelijk net zo boeiend (zo niet boeiender ;)  ).


Link naar het filmpje (in het Engels)
Link naar het filmpje van de NOS (in het Nederlands)

Screenshot uit het Engelstalige filmpje.

De Marianentrog wordt in de media als een diep dal gepresenteerd, een beetje zoals de Grand Canyon in de Verenigde Staten. Vooral de diepte, hoe hoog de druk daar is en hoe vaak de Mt. Everest of een bepaalde wolkenkrabber daar in past wordt erbij verteld. Leuke feitjes, maar hoe is die Marianentrog nu eigenlijk gevormd? Waarom hebben we een 11 kilometer diep en 1000den kilometers lang dal op de bodem van de Stille Oceaan liggen?

Schematische doorsnede van een oceanische trog. Links is de Pacifische plaat, rechts de Filipijnse.

Bron: platentektoniek

De Marianentrog is gevormd door plaattektoniek. De Pacifische plaat duikt bij de trog onder de Filipijnse plaat. Maar waarom is die trog dan zo diep? Je moet je voorstellen dat een oceanische plaat ongeveer 6 kilometer dik is. Dus de ene plaat van 6 kilometer dik moet onder de andere schuiven. De Stille Oceaan is ongeveer 4-5 kilometer diep. Tel dit bij elkaar op (6+5) is 11 kilometer diep! (ps de diepte van troggen is iets complexer, maar voor dit blog voldoet deze uitleg ;)   )


Wat gebeurt er met de Pacifische plaat zodra die de diepte in verdwenen is?? De Pacifische plaat verdwijnt dus de Aarde in en neemt daarbij een heleboel sediment en water mee naar beneden. Op ongeveer 100 kilometer diep in de mantel gaat het mengsel van sediment, water en mantel smelten en vormt er magma. Dit vindt zijn weg naar boven en vormt vulkanen. De Marianeneilanden (onderdeel van Micronesië) zijn dus gevormd van alle sediment en water dat in de Marianentrog naar beneden is vervoerd. De stenen die James Cameron gefilmd heeft zullen over een aantal duizend jaar als lava weer aan het oppervlakte komen. 


-------------------------------------------------------------------
Wil je meer lezen over plaattektoniek? Op deze site vind je goede uitleg en mooie plaatjes

Vulkaan Poás, Costa Rica

Mijn eerste blog-bijdrage gaat over mijn favoriete vulkaan: Poás. In 2011 heb ik een half jaar stage gelopen op het vulkanologisch observatorium van Costa Rica. Ik heb mij toen vooral met de chemie van het kratermeer bezig gehouden.
Een collega van mij op het OVSICORI maakt regelmatig filmpjes van de vulkanen. Deze is afgelopen september gemaakt en wil ik graag laten zien.


Link naar het filmpje: Video Poás september 2011

De krater van Poás met het zure meer. De verhoging die je voor het meer ziet wordt de 'dome' genoemd, hier zitten de fumaroles waar heet gas uit komt.

Eigen foto.

Poás is een van de actiefste vulkanen in Costa Rica en heeft in de krater een groot en zuur meer liggen. Zo nu en dan vindt er een geiserachtige uitbarsting plaats, dan wordt een hele boel water en modder de lucht in gespoten. In het begin van het filmpje zie je dat. Vooral in april en mei 2011 vond dit heel veel plaats, soms telden we wel 18 van die geiser uitbarstingen per dag! In de maand juli veranderde er opeens wat. Het meer werd rustig, geen geiser uitbarstingen meer. Wel werden de fumaroles opeens veel heter. Een fumarole is een schoorsteen waar hete gassen uit naar buiten komen. Normaal waren deze een graad of 600, maar opeens werden ze 900 tot 1000 graden! Als stenen zo heet worden dan gaan ze rood gloeien. Dat zie je aan het eind van het filmpje, vooral 's nachts ziet dat er tof uit! Het is net als je een stuk metaal verhit, dat wordt op een gegeven moment ook rood en gaat gloeien. Het was heel even paniek op het observatorium want de verandering was heel plotseling gekomen. Er was ook geen verhoogde seismische activiteit gezien, dus het kon geen magma zijn dat omhoog kwam. Wat had deze temperatuurstijging dan veroorzaakt?


Wat de wetenschappers van het observatorium denken is dat het gas wat normaal de geiserachtige uitbarstingen in het meer veroorzaakt, nu via de fumaroles naar buiten komt. Er komt nu dus meer en heter gas door de schoorsteen, waardoor deze heter wordt en gaat gloeien.


Best interessant dat je via observaties en temperatuur metingen iets te weten kan komen over hoe de vulkaan van binnen eruit ziet, of niet?

--------------------------------------------------------------------------

Het gloeien van de fumaroles in de nacht.

Foto: G. Avard

(Met dank aan G. Avard, petroloog op het OVSICORI-UNA in Costa Rica)

Het begin

Hoi!


Welkom op mijn blog over vulkanen!
Ik ben 6e jaars student Aardwetenschappen en heb een grote passie voor vulkanen. Ik zit in het laatste jaar van mijn master studie met de specialisatie in Aardse materialen (petrologie/vulkanologie).


Eerst even deze blog uittesten, kijken hoe alles werkt en dan zal ik regelmatig nieuwe updates posten. Voor zover ik weet is er geen andere nederlandstalige blog over vulkanische activiteit!
In de media wordt er erg weinig gemeld over vulkanen, ze halen alleen het nieuws als we er economische schade aan ondervinden. Hierdoor is de berichtgeving enorm eenzijdig en dat vind ik jammer. Vulkanen zijn namelijk enorm interessante dingen, ze geven ons een inkijkje in hoe het er binnen in de Aarde aan toe gaat. En dat is belangrijk, bijvoorbeeld om te weten te komen hoe de Aarde waarop we leven nu precies in elkaar zit en werkt. Zonder vulkanisme was er geen leven op Aarde, zonder vulkanisme was er geen atmosfeer, zonder vulkanisme was de Aarde maar een doodse planeet geweest...


Alvast een waarschuwing: zodra je door de schoonheid van de Aarde gegrepen wordt, is het enorm verslavend!


Tot snel!


Groetjes Annika